Wydarzenia

Na rok 2018 przypada setna rocznica odzyskania, po 123-letnim okresie zaborów, niepodległości przez państwo polskie. Przy każdej okazji, kiedy wspominamy to wydarzenie, należy mieć na uwadze, iż często spotykane w mediach określenie – „rocznica 100 lat niepodległości” jest niepoprawna.

Błąd ten porównać można do tzw. „polskich obozów koncentracyjnych”, innego karygodnego błędu, powielanego przez osoby nieznające historii lub też będące ignorantami jeśli chodzi o niuanse znaczeniowe słów, którymi wyrażają swoje myśli. Chodzi mianowicie o to, że Polska absolutnie nie była krajem niepodległym przez ostatnie 100 lat – jest to zapewne obserwacja banalna, fakt ten nie podlega żadnej dyskusji. Wiadomo bowiem, że okres okupacji nazistowskiej podczas II wojny światowej, był jednym z najbardziej dramatycznych etapów w dziejach istnienia narodu polskiego, kiedy terror, zniewolenie i brak swobód obywatelskich, przybrały bezprecedensowe rozmiary. Następnie, należy zastanowić się nad sytuacją, w jakiej nasz kraj znalazł się po wkroczeniu na ziemie polskie Armii Czerwonej, a potem umocnieniu się władzy komunistycznej. Także w tym przypadku trudno mówić o rzeczywistej niepodległości Polski, pomimo formalnego istnienia Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej jako odrębnej struktury państwowej. Jak wiadomo, przez cały okres od 1945 do 1989 roku, Polska była mniej lub bardziej uzależniona w swej polityce od Związku Radzieckiego, ze szczególnym nasileniem w początkach tego okresu, czyli w czasach tzw. „stalinizmu”, kiedy stery w państwie polskim trzymały osoby takie jak Bolesław Bierut i Jakub Berman. Wówczas to zwalczanie tradycji polskości przedwojennej sięgnęło zenitu i można śmiało pokusić się o stwierdzenie, że Polska była wówczas marionetką ZSRR.
Widać więc doskonale, że pomiędzy 1918 a 2018 rokiem, Polska cieszyła się rzeczywistą niepodległością przez niecałą połowę tego stulecia (wliczając okres walk o granice w latach 1918-22, gdyż wówczas kształt odradzającej się Polski, objętość terytorialna kraju, wciąż nie były jasne, szczególnie do momentu podpisania traktatu ryskiego w marcu 1921 r., który kończył wojnę polsko-bolszewicką, przypieczętowując tymczasowe bezpieczeństwo istnienia niepodległej Polski, na okres blisko dwóch kolejnych dziesięcioleci, ale kwestia granic zachodnich, kwestia Śląska, ostatecznie rozwiązana została dopiero w roku 1922).
W oparciu o powyższy wywód, trzeba wyraźnie zaznaczyć, że należy mówić o „setnej rocznicy odzyskania niepodległości w 1918 r.” (najlepiej dodając przy tym: „po 123 latach” – aby uczynić jasnym, którą datę mamy na myśli), nie zaś o „stuleciu niepodległości” – z pozoru błaha kwestia nazewnictwa, bynajmniej taką nie jest po chwili refleksji, kiedy uzmysławiamy sobie wagę słów, jakich używamy, mówiąc o pewnych wydarzeniach historycznych. Dbałość o szczegóły pozwala ponadto uniknąć zbędnych kontrowersji w debatach publicznych, dlatego tak silny nacisk kładę na to we wstępnie do tego tekstu.
Nierozerwalnie związana z tym wydarzeniem jest osoba marszałka Józefa Piłsudskiego, jednej z najwybitniejszych postaci w historii Polski. Człowieka, który w znacznej mierze przyczynił się do odzyskania niepodległości, za sprawą swoich działań w czasie I wojny światowej, a także umiejętności zjednywania tej idei zwolenników i wreszcie w roku 1918 skłaniania ich do pracy na rzecz Polski ponad podziałami partyjnymi. Demonstrował on to także własną postawą, dążąc do kompromisów z przedstawicielami różnych ugrupowań politycznych w celu tworzenia silnego państwa, pomimo niekiedy drastycznych różnic w poglądach.
Na terenie dzisiejszego powiatu nowodworskiego znajduje się kilka miejsc związanych w istotny sposób z historią Polski XX wieku, w tym również z Józefem Piłsudskim. Wielu mieszkańców naszego powiatu kojarzy jego osobę z mostem wiślanym na pograniczu Kazunia Nowego i Nowego Dworu Mazowieckiego, który nosi imię Marszałka, jednak warto wspomnieć o innych miejscach i wydarzeniach, które odegrały ważną rolę w historii naszego kraju. Pierwszym z takich miejsc jest Twierdza Modlin, która miała doniosłe znaczenie dla obrony zarówno przed bolszewikami w sierpniu 1920 roku, jak również już po śmierci Piłsudskiego, we wrześniu 1939 r, podczas wojny obronnej przeciwko III Rzeszy. Ciężkie walki, toczone przez liczącą niemal 50 tys. żołnierzy , świeżo sformowaną 5 Armię gen. Władysława Sikorskiego, nad rzeką Wkrą w okresie trwania bitwy warszawskiej w połowie sierpnia 1920 r., stanowiły istotne wsparcie dla wojsk broniących przedpoli Warszawy, Radzymina czy Ossowa przed bolszewikami, gdyż wiązały część wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego (konkretnie 15 Armię Augusta Korka), jednocześnie dając możliwość przejścia do skutecznego kontrataku, który doprowadził do rozbicia wojsk bolszewickich po przełomie z 15 sierpnia, kiedy to nie tylko zatrzymano Sowietów pod Warszawą, ale także odbito wszystkie forty Twierdzy Modlin, gdyż część z nich uprzednio dostała się w ręce wroga. Wysiłki 5 Armii, w połączeniu z kontrofensywą znad Wieprza, przeprowadzaną pod ścisłym nadzorem Piłsudskiego przez 3 Armię gen. Zygmunta Zielińskiego i 4 Armię gen. Leonarda Skierskiego, doprowadziły ostatecznie do rozbicia bolszewików pod Komarowem na koniec sierpnia 1920 r. i dały możliwość przeprowadzenia zwycięskiej bitwy nad Niemnem w drugiej połowie września 1920, co oznaczało zwycięstwo Polski w całej tej wojnie.
Twierdza Modlin po wojnie polsko-bolszewickiej służyła jako siedziba Szkoły Podchorążych Broni Pancernych, Centrum Wyszkolenia Saperów, znajdował się tam poligon forteczny, w 1928 r. przeniesiono tam z Warszawy Oficerski Trybunał Orzekający, w 1930 r. Piłsudski powołał Komisję Odbudowy Modlina, w celu usunięcia zniszczeń, wyrządzonych podczas wojny polsko-bolszewickiej.
Jednym z ciekawszych epizodów dotyczących Twierdzy Modlin w okresie międzywojennym, jest pobyt na jej terenie w 1919 r. Baśki Murmańskiej – niedźwiedzicy polarnej, która stała się swoistą maskotką Wojska Polskiego, po tym jak przywędrowała do Polski wraz z batalionem Murmańczyków płk Juliana Skokowskiego, a w 1919 r. wzięła udział w defiladzie wojsk polskich w Warszawie, salutując nawet samemu marszałkowi, czego została nauczona prawdopodobnie przez jednego z żołnierzy wspomnianego batalionu, kaprala Smorgońskiego.
W 1928 r. w Czosnowie wybudowano Pomnik Niepodległości, w 10 rocznicę jej odzyskania, którego historia jest jednak niezwykle tajemnicza. Dzięki badaniom pana Sławomira Kalińskiego oraz pań Ewy Zygmunt i Teresy Bochenek, udało się uzyskać pewne informacje na temat jego przeszłości, co posłużyło za inspirację dla wzniesienia nowego pomnika w roku 2018. Wciąż nie ma jednak pewności co do losu, jaki spotkał przedwojenny pomnik – niektóre źródła wskazują nawet, iż mógł on zostać rozebrany przez Polaków, prawdopodobnie na początku września 1939 r., aby uniemożliwić Niemcom zniszczenie go (według relacji pani Marty Oręziak, której ojciec – Edward Wartałowicz, był przed II wojną światową naczelnikiem czosnowskiej Ochotniczej Straży Pożarnej)
W czasie II wojny światowej, w Modlinie stacjonował jeden z 9 wielkich związków operacyjnych – Armia „Modlin”, pod dowództwem gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego. Modlin bronił się bardzo długo, aż do 29 września, m.in. za sprawą decyzji gen. Wiktora Thommee, który oddelegował część oddziałów Armii „Łódź” do Modlina w celu wsparcia jego obrony, samemu stając się dowódcą Obozu Warownego Modlin (pierwsze oddziały podległe gen. Thommee dotarły do Modlina 13 września, a więc w czasie trwania bitwy nad Bzurą).
W obronie Twierdzy zginęło ok. 1300 żołnierzy (w tym ok. 50 oficerów i podchorążych). SS-Panzergruppe „Kempf” dokonało na jeńcach polskich, wziętych do niewoli po kapitulacji twierdzy, jednej z pierwszych nazistowskich zbrodni wojennych podczas II wojny światowej, rozstrzeliwując łącznie około 600 osób, w tym 100 cywili.
W forcie III Twierdzy Modlin w czasie okupacji nazistowskiej znajdował się obóz koncentracyjny, liczbę jego ofiar szacuje się na co najmniej 20 tys. osób.